bencede
New member
Namık Alkan
Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ile başlayan savaş iki aydan fazla bir vakittir devam ederken öteki ülkelerin Ukrayna’ya yaptığı askeri ve ekonomik yardımlar ise giderek artıyor. Ülkeye taarruzlar sürerken yüzbinlerce Ukraynalı da meskenlerini terk etmek zorunda kaldı. Rusya-Ukrayna tansiyonunda yaşananları kıymetlendiren Ege Üniversitesi Milletlerarası İlgiler Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Sinem Kocamaz, savaşta gelinen noktayı ve tarafların konumlarını ele aldı.
Gelinen noktada Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ile başlayan savaş nereye gerçek seyrediyor?
Rusya, işgalin başlangıcında çok kolay bir zafer beklentisi ortasında bulunmasına karşın Ukrayna’nın başarılı direnişi, milletlerarası kamuoyunun dayanağını almak konusundaki başarısı ve Batı ittifakının Ukrayna’ya sağladığı takviye, savaşın beklenilen seyrinden farklı biçimde gelişmesine niye oldu. İşgal müddetince gerçekleşen müzakereler barış için süreksiz umutlar yaratmasına karşın tarafların mutabakat tabanından uzak bakış açıları ve Rusya’nın Ukrayna’nın ülke bütünlüğüne ziyan verebilecek nitelikteki talepleri savaşın devam etmesini birlikteinde getirdi. Gelinen noktada işgal devam etmekle bir arada Rusya’nın Donetsk ve Luhansk bölgelerinin toprakları üzerinde tam denetim sağlamaya odaklandığı ve Doğu bölgesindeki baskıları arttıracağı istikametinde beklentiler hâkim. Müzakere sürecinin beklenilen kararı getirememesi ve Rusya’nın Kiev üstündeki ataklarda istediği kararı elde edememiş olması, Rusya’nın topyekün savaş ilan ederek akınların dozunu arttıracağı değerlendirmesini birlikteinde getiriyor. Bilhassa Rusya’nın Buça, Mariupol’de gerçekleştirdiği akınların sertliği de bu öngörüyü dayanaklar nitelikte. tıpkı vakitte Rusya’nın şiddetli akınlarına karşın Zelensky bir daha de Putin ile görüşmeye hazır olduğunun altını çiziyor. Her ne kadar Türkiye’nin de etkin halde katkı sağladığı müzakere süreci için beklentiler ağırlaşsa da kısa vadede bir tahlil beklentisi umudu için çabucak hemen erken. Müzakerelerin muvaffakiyete ulaşması Rusya’nın taleplerinin büyük oranda karşılanmasını gerektirecek ki bu pek şiddetli bir müzakere süreci manasına geliyor. Çünkü Rusya’nın talepleri; Kırım’ın bağımsızlığının tanınmasını ve Donbas bölgesinin gelecek statüsü ile ilgili istekleri kapsıyor. Bu uyuşmazlıkların giderilmesi de çok güç. ötürüsıyla savaşın sonuna gelmekten uzak bir noktada olunduğunun söylenmesi yanlış olmayacaktır.
Ege Üniversitesi Milletlerarası Alakalar Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Sinem Kocamaz
‘SAVAŞ BATI DÜNYASINI BİR TUTKAL TESİRİYLE BİRLEŞTİRDİ’
Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin Batı’yı birleştirdiği görülüyor. Lakin buna karşılık Rusya’nın da atılımları var. Rusya Batı ittifakını bölebilir mi? Batı’nın yumuşak karnı neresidir?
Batı ittifakı, Ukrayna savaşı öncesinde dağılmış, ortak tehdit tarifi yapmakta zorlanan ve kendi ruhunu kaybetmiş bir profil ortaya koymaktaydı. Bilhassa Trump devri siyasetlerinin kusurları çok esaslı olan ABD ve AB alakaları açısından yıkıcı oldu, tarafları birbirlerinden uzaklaştırıp hem NATO ittifakı içerisinde tıpkı vakitte ikili ilgilerde bir epeyce sorunu birlikteinde getirdi. tıpkı vakitte Biden, iktidara geldiğinde bu kusurları düzeltmeye çalışarak “Amerika geri döndü” sloganı çerçevesinde Batı ittifakını bir daha bir ortaya getirmeye çalıştı. Fakat ABD’nin İngiltere ve Avustralya ile yaptığı AUKUS Muahedesi ve Avustralya’ya sattığı nükleer denizaltılar ile Fransa’nın yaptığı mutabakatın iptaline niye olması, Biden idaresinin Fransa tarafınca önemli bir biçimde eleştirilerek bir defa daha ittifakın sorgulanmasına niye oldu. Bu çerçevede Batı ittifakında uyuşmazlıklar ve kaos kelam konusuyken Rusya’nın Ukrayna’yı işgali, Batı dünyasını bir tutkal tesiriyle birleştirdi, uzun müddettir etkin siyasetler üretmekten uzak olan AB’nin harekete geçmesini sağladı hatta savunma harcamalarını yükseltmek konusunda direnen Almanya’nın bile savunma harcamalarını süratli halde yükseltmesini sağladı. 2014 Ukrayna krizi de o periyot telekulak skandalı niçiniyle yara almış transatlantik alakalar üzerinde olumlu bir tesir yaratmıştı lakin Ukrayna savaşı, müttefiklerin hiç bir çatlak ses ve fikir ayrılığı olmadan bir arada hareket etmelerini sağladı. Gelecekte yaşanacak tehdidin büyüklüğü açısından ortaya koyduğu tablo ile savaş, tarafların bir kere daha ortak bir tehdit karşısında dayanışma ruhunu ortaya koymalarını birlikteinde getirdi.
‘BATI’NIN YUMUŞAK KARNI GÜÇ BAĞIMLILIĞI’
Rusya karşısında Batı’nın yumuşak karnı ise güce olan bağımlılıkları. Örneğin Almanya’nın güç konusunda uyguladığı yaptırımlar, kendi iktisadının küçülmesine niye olarak ülke iktisadı üzerinde resesyon yaratma tesirine sahip. Bu cins ekonomik zorluklar ve NATO içerisinde üyeler açısından beklenilen sorumlulukların artması gelecek günlerdeki dayanışma ruhu üzerinde zorluklar yaratabilir. bir daha de Rusya’nın yarattığı ortak tehdidin Batı ittifakı açısından yıllardır aranan birleştirici olduğu söylenebilir. Batı ittifakı bilhassa haziran ayında açıklayacağı yeni stratejisi çerçevesinde dayanışma ruhunu daha fazla ön plana çıkaracaktır.
‘RUSYA KENDİ BLOĞUNU OLUŞTURMA EFORUNUN İÇERİSİNDE’
Batı ittifakı karşısında Rusya’nın oluşturduğu ittifakın durumu nedir? Bu bağlamda Çin’in tavrını ve Türkiye’nin yerini kıymetlendirebilir misiniz?
Rusya, Batı ittifakı karşısında uzun yıllardır süren bir bölgeselleşme ve kendi blokunu oluşturma eforunun içerisinde. Avrasya Ekonomik Birliği, Kolektif Güvenlik ve İşbirliği Mutabakatı Örgütü ve Şangay İşbirliği Örgütü üzere bölgeselleşme modelleri Rusya tarafınca Batı İttifakı’na ve onun kurumlarına bir alternatif olarak da inşa edilmekte. ötürüsıyla Rusya-Ukrayna savaşının fazlaca öncesinde bir bloklaşmadan kelam etmek mümkün. Bilhassa Şangay İşbirliği Örgütü çerçevesinde Çin, İran Hindistan ve Pakistan üzere ülkelerin tıpkı çatı altında bir örgütlenmenin içerisinde yer alması bu açıdan düşündürücü. ötürüsıyla Rusya’nın kendi bloğunu oluşturma eforları savaşın fazlaca öncesine dayanıyor. Çin ve Rusya’nın Batı ittifakına karşı alternatif oluşturma eforları, Ukrayna Savaşı’nın hemilk öncesinde 4 Şubat 2022 tarihinde “Yeni Bir Periyoda Giren Memleketler arası Bağlantılar ve Sürdürülebilir Global Kalkınma Hakkında Rusya Federasyonu’nun ve Çin Halk Cumhuriyeti’nin Ortak Bildirisi” üzere ortak açıklamalarda da göze çarpar nitelikte. Rusya ile Çin bu bildiri ile ortalarındaki yeni cins bağlantıların, Soğuk Savaş devrinin askeri-politik ittifaklarından daha üstün olduğunu da teyit ettiler. 2014 Ukrayna krizinde de Rusya’ya uygulanan ekonomik yaptırımlara karşı Çin’in ekonomik takviyesi ve finansmanı Rusya için pek kıymetli bir rol oynadı.
aynı vakitte Çin’in, Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu’ndaki Rusya’nın kınanması oylanmasında çekimser kaldığını da belirtmek gerekir. Çin, her ne kadar Ukrayna’da olanları işgal olarak değerlendirmese de Batı ittifakını da büsbütün karşısına almayacak biçimde bir tavır sergilemeye çalışıyor. Çin ve Rusya kısa vadede mevcut sistemi değiştirmek ismine işbirliği içerisinde hareket ediyorlar. Lakin uzun vadede Çin ve Rusya’nın müttefiklik alakasının süreceğini öngörmek güç. Çünkü Çin’in artan ekonomik gücü ve Orta ve Merkez Asya üzere Rusya’nın art bahçesi olan bölgelerde de aktifliğinin artması, Rusya açısından rahatsız edici bir tesire de sahip. Şimdilik ortak hareket ediyor olsalar da iki gücün müttefiklik bağının dayanıklılığını vakit gösterecek.
‘TÜRKİYE EN ÇOK ZORLANAN AKTÖR’
Türkiye’ye gelince; Türkiye, Rusya-Ukrayna savaşının tahminen de en hayli zorlanan aktörü oldu. NATO ittifakı içerisinde yer alıyor olması lakin Rusya ve Ukrayna ile de düzgün ikili bağlara sahip olması savaşın başında zorlayıcı bir faktördü. Lakin hem Antalya Diplomasi Forumu’nda tıpkı vakitte çabucak sonrasında İstanbul’daki müzakerelerde Türkiye’nin arabulucu rolünü öne çıkararak istikrar bulma gayretleri ülke dış siyaseti açısından başarılı bir profilin ortaya konulmasını sağladı. İki tarafla da konuşuyor olmak ve bağlantılara önemli bir hasar vermeden sürecin devamlılığını sağlamak, milletlerarası barışa katkı sağladığı üzere ülkenin çıkarları açısından da değerli. birebir vakitte Batı ittifakı ile Türkiye içindeki sıkıntılar uzun müddettir bağlar üzerinde negatif bir tesir yaratmaktaydı. Ukrayna savaşı bu açıdan tarafların birbirlerine olan muhtaçlık ve bağımlılıklarını görmeleri ve ilgilerini bir daha gözden geçirmeleri açısından da bir fırsat sundu. Türkiye, NATO üyesi bir ülke olarak gerektiği takdirde sorumluklarını yerine getirmeye çalışmakta tıpkı vakitte Rusya’yı da karşısına alacak adımlardan kaçınmakta. Gelecek periyotta de bu istikrar çizgisinde ilerleyeceğini öngörmek yanlış olmayacaktır. Ayrıyeten arabuluculuk ve müzakerelere etkin olarak iştirak devam ettirilmesi gereken bir profile işaret ediyor.
‘UKRAYNA SAVAŞI ALMANYA’YI ZORLUYOR’
Almanya’nın Ukrayna’ya tank gönderme sonucu Olaf Scholz hükümetinin Ukrayna’ya ağır silah göndermeme tavrından geri adım atması olarak yorumlandı ve reaksiyon çekti. Almanya’nın Rusya ve Batı içinde bir sıkışma durumumu var?
Almanya’nın silah gönderme konusundaki hassasiyeti kendi dış siyaseti ile yakından bağlı. Almanya 2. Dünya Savaşı daha sonrasında sivil güç olarak kalmayı yeğleyen bir ülke. Genel olarak askeri operasyonlara dayanak vermek Almanya için her vakit sıkıntı bir karar olmuştur. Örneğin daha evvel de Kosova ve Afganistan üzere NATO müdahalelerine takviye vermek ülke çerisinde tartışmalara niye olan hususlardı. birebir vakitte Ukrayna Savaşı’nda kendi politik duruşundan fedakârlık yaptığını söylemek mümkün. Silah sevkiyatı yapması bile kıymetli bir adım sayılabilecekken “Avrupa’da Barış ve Özgürlüğü Savunmak, Ukrayna’ya Kapsamlı Destek” isimli önergeyi kabul ederek Ukrayna’ya ağır silah sevkiyatı yapmayı da kabul etmiş durumda. Bu çerçevede Almanya açık halde üstüne düşen sorumluluğu yerine getirmeye çalışıyor demek yanlış olmayacaktır. Almanya’nın uyguladığı güç yaptırımları kendi iktisadının küçülmesine yol açarken ağır silahların gönderilmesi sonucu da kendi politik duruşu açısından kıymetli bir karar. ötürüsıyla Ukrayna savaşı açık halde Almanya’yı da zorlarken Almanya’nın yanlışsız adımlar attığını düşünmekteyim. Çünkü gelmekte olan tehdidin büyüklüğü ekonomik korkuları aşmış durumda.
‘NÜKLEER SİLAHLAR CAYDIRICI DİPLOMASİNİN BİR PARÇASI’
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin, Ukrayna savaşına dışarıdan müdahale etmeye çalışan ülkelere “yıldırım süratiyle karşılık vereceklerini” söylemiş oldu. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, üçüncü dünya savaşı çıkması mümkünlüğünün “gerçek bir risk” olduğunu söylemiş oldu. Sizce çatışmalar bu biçimdesi ürpertici bir mümkünlüğü düşündürüyor mu?
Putin, savaşın başından beri muhtemel bir Batı müdahalesine yönelik karşı tarafı uyarmakta. tıpkı vakitte üçüncü dünya savaşının çıkma mümkünlüğü daha evvel Biden tarafınca da lisana getirildi. İşgalin başlamasından bu yana geçen vakit mühletince Batı ittifakının fiilen savaşa müdahil olmamasının niçinleri de bu felaketin önüne geçme eforundan ibarettir. ABD’nin savaş konusunda gerekeni yapmadığı tenkitlerine karşı Ukrayna’nın NATO üyesi olmadığını bir sefer daha hatırlatmak gerekiyor. ötürüsıyla ABD’nin vereceği karşı yanıt dünyayı önlenemez bir felakete sürükleyebilir hakeza Rusya tarafınca vakit zaman lisana getirilen nükleer silahların kullanılması seçeneği de bu tehlikeyi içeriyor. ötürüsıyla Batı ittifakı, Rusya’ya bugüne kadar uygulanmış en kapsamlı yaptırımlar olarak isimlendirilen yaptırım paketleri, Ukrayna ordusunun desteklenmesi ve silah sevkiyatlarıyla dolaylı olarak verebileceği takviyesi sağlamakta. Açık bir karşı taarruz, dünyayı üçüncü bir savaşın eşiğine sürükler. Bu açıdan Batı ittifakının Lavrov’un açıklamalarında belirttiği “yıldırım karşılığı” verecek adımlar atmayacağı söylenebilir. Nükleer silahların kullanılması için ise “caydırıcılık, caydırıcılık içindir” kelamıyla karşılık vermek hakikat olacaktır. Nükleer silahlar caydırıcı diplomasinin bir modülüdür ve kolay kolay başvurulabilecek bir seçenek değildir. Çünkü ikinci vuruş kapasitesinin hesaplanmasını, nükleeri kullanan ülkenin karşı saldırıyı da düşünmesini ve kendi popülasyonu üzerinde bir kıyıma niye olabilecek bu biçimde bir seçeneğin bedelini hesaplaması gerekir. ötürüsıyla bu husustaki açıklamaları caydırıcılığın bir ögesi olarak görmek daha gerçek olacaktır.
‘BARIŞ ORTAMININ SAĞLANMASI TÜM TARAFLARIN KARINA OLACAKTIR’
Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ne vakit sona erer? bir epeyce yorum diyor ki, ‘Batı, Rusya’nın yıpranması için bu savaşın bitmesini istemiyor.’ Ne dersiniz bu savaş uzun mu sürecek?
Rusya önemli bir kazanım elde etmeden savaş bitmeyecektir. Rusya, kendisine uygulanan bu önemli yaptırımların, ekonomik maliyetin, kaybedilen itibarın somut karşılığını elde etmek durumunda. Bu da bize savaşın uzayabileceğini gösteriyor. Zira Rusya’nın talepleri Ukrayna’nın ülkesel bütünlüğünü bozacak, kabul edilmesi kolay olmayan talepler. tıpkı vakitte Batı ittifakının Rusya’nın yıpranması için savaşın sürmesini istediği yorumlarına katılmıyorum. Savaş tüm dünya için ekonomik yorgunluk, güvenlik tehdidi ve mevcut memleketler arası sistemin sarsılması demek. ötürüsıyla bağımlılıkların yüksek olduğu milletlerarası bağların dinamiklerinde yaptırımı uygulayan taraf bile ekonomik açıdan önemli fedakarlıklara katlanıyor. Ülkelerin yeşil iktisat, işsizlik, dijitalleşme, Çin ile artan ekonomik rekabet üzere daha bir epey çözülmeyi bekleyen sıkıntıları var. ötürüsıyla Avrupa’nın yanı başında büyüyen bu tehdidin uzamasından kar sağladığını pek düşünmüyorum. Müzakerelerin bir an evvel sonlandırılıp barış ortamının sağlanması tüm tarafların hasılatına olacaktır. Toz duman içerisinde kaotik bir milletlerarası bağlantılar ve ekonomik daralma hiç bir aktör için yarar manasına gelmez.
Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ile başlayan savaş iki aydan fazla bir vakittir devam ederken öteki ülkelerin Ukrayna’ya yaptığı askeri ve ekonomik yardımlar ise giderek artıyor. Ülkeye taarruzlar sürerken yüzbinlerce Ukraynalı da meskenlerini terk etmek zorunda kaldı. Rusya-Ukrayna tansiyonunda yaşananları kıymetlendiren Ege Üniversitesi Milletlerarası İlgiler Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Sinem Kocamaz, savaşta gelinen noktayı ve tarafların konumlarını ele aldı.
Gelinen noktada Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ile başlayan savaş nereye gerçek seyrediyor?
Rusya, işgalin başlangıcında çok kolay bir zafer beklentisi ortasında bulunmasına karşın Ukrayna’nın başarılı direnişi, milletlerarası kamuoyunun dayanağını almak konusundaki başarısı ve Batı ittifakının Ukrayna’ya sağladığı takviye, savaşın beklenilen seyrinden farklı biçimde gelişmesine niye oldu. İşgal müddetince gerçekleşen müzakereler barış için süreksiz umutlar yaratmasına karşın tarafların mutabakat tabanından uzak bakış açıları ve Rusya’nın Ukrayna’nın ülke bütünlüğüne ziyan verebilecek nitelikteki talepleri savaşın devam etmesini birlikteinde getirdi. Gelinen noktada işgal devam etmekle bir arada Rusya’nın Donetsk ve Luhansk bölgelerinin toprakları üzerinde tam denetim sağlamaya odaklandığı ve Doğu bölgesindeki baskıları arttıracağı istikametinde beklentiler hâkim. Müzakere sürecinin beklenilen kararı getirememesi ve Rusya’nın Kiev üstündeki ataklarda istediği kararı elde edememiş olması, Rusya’nın topyekün savaş ilan ederek akınların dozunu arttıracağı değerlendirmesini birlikteinde getiriyor. Bilhassa Rusya’nın Buça, Mariupol’de gerçekleştirdiği akınların sertliği de bu öngörüyü dayanaklar nitelikte. tıpkı vakitte Rusya’nın şiddetli akınlarına karşın Zelensky bir daha de Putin ile görüşmeye hazır olduğunun altını çiziyor. Her ne kadar Türkiye’nin de etkin halde katkı sağladığı müzakere süreci için beklentiler ağırlaşsa da kısa vadede bir tahlil beklentisi umudu için çabucak hemen erken. Müzakerelerin muvaffakiyete ulaşması Rusya’nın taleplerinin büyük oranda karşılanmasını gerektirecek ki bu pek şiddetli bir müzakere süreci manasına geliyor. Çünkü Rusya’nın talepleri; Kırım’ın bağımsızlığının tanınmasını ve Donbas bölgesinin gelecek statüsü ile ilgili istekleri kapsıyor. Bu uyuşmazlıkların giderilmesi de çok güç. ötürüsıyla savaşın sonuna gelmekten uzak bir noktada olunduğunun söylenmesi yanlış olmayacaktır.
Ege Üniversitesi Milletlerarası Alakalar Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Sinem Kocamaz
‘SAVAŞ BATI DÜNYASINI BİR TUTKAL TESİRİYLE BİRLEŞTİRDİ’
Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin Batı’yı birleştirdiği görülüyor. Lakin buna karşılık Rusya’nın da atılımları var. Rusya Batı ittifakını bölebilir mi? Batı’nın yumuşak karnı neresidir?
Batı ittifakı, Ukrayna savaşı öncesinde dağılmış, ortak tehdit tarifi yapmakta zorlanan ve kendi ruhunu kaybetmiş bir profil ortaya koymaktaydı. Bilhassa Trump devri siyasetlerinin kusurları çok esaslı olan ABD ve AB alakaları açısından yıkıcı oldu, tarafları birbirlerinden uzaklaştırıp hem NATO ittifakı içerisinde tıpkı vakitte ikili ilgilerde bir epeyce sorunu birlikteinde getirdi. tıpkı vakitte Biden, iktidara geldiğinde bu kusurları düzeltmeye çalışarak “Amerika geri döndü” sloganı çerçevesinde Batı ittifakını bir daha bir ortaya getirmeye çalıştı. Fakat ABD’nin İngiltere ve Avustralya ile yaptığı AUKUS Muahedesi ve Avustralya’ya sattığı nükleer denizaltılar ile Fransa’nın yaptığı mutabakatın iptaline niye olması, Biden idaresinin Fransa tarafınca önemli bir biçimde eleştirilerek bir defa daha ittifakın sorgulanmasına niye oldu. Bu çerçevede Batı ittifakında uyuşmazlıklar ve kaos kelam konusuyken Rusya’nın Ukrayna’yı işgali, Batı dünyasını bir tutkal tesiriyle birleştirdi, uzun müddettir etkin siyasetler üretmekten uzak olan AB’nin harekete geçmesini sağladı hatta savunma harcamalarını yükseltmek konusunda direnen Almanya’nın bile savunma harcamalarını süratli halde yükseltmesini sağladı. 2014 Ukrayna krizi de o periyot telekulak skandalı niçiniyle yara almış transatlantik alakalar üzerinde olumlu bir tesir yaratmıştı lakin Ukrayna savaşı, müttefiklerin hiç bir çatlak ses ve fikir ayrılığı olmadan bir arada hareket etmelerini sağladı. Gelecekte yaşanacak tehdidin büyüklüğü açısından ortaya koyduğu tablo ile savaş, tarafların bir kere daha ortak bir tehdit karşısında dayanışma ruhunu ortaya koymalarını birlikteinde getirdi.
‘BATI’NIN YUMUŞAK KARNI GÜÇ BAĞIMLILIĞI’
Rusya karşısında Batı’nın yumuşak karnı ise güce olan bağımlılıkları. Örneğin Almanya’nın güç konusunda uyguladığı yaptırımlar, kendi iktisadının küçülmesine niye olarak ülke iktisadı üzerinde resesyon yaratma tesirine sahip. Bu cins ekonomik zorluklar ve NATO içerisinde üyeler açısından beklenilen sorumlulukların artması gelecek günlerdeki dayanışma ruhu üzerinde zorluklar yaratabilir. bir daha de Rusya’nın yarattığı ortak tehdidin Batı ittifakı açısından yıllardır aranan birleştirici olduğu söylenebilir. Batı ittifakı bilhassa haziran ayında açıklayacağı yeni stratejisi çerçevesinde dayanışma ruhunu daha fazla ön plana çıkaracaktır.
‘RUSYA KENDİ BLOĞUNU OLUŞTURMA EFORUNUN İÇERİSİNDE’
Batı ittifakı karşısında Rusya’nın oluşturduğu ittifakın durumu nedir? Bu bağlamda Çin’in tavrını ve Türkiye’nin yerini kıymetlendirebilir misiniz?
Rusya, Batı ittifakı karşısında uzun yıllardır süren bir bölgeselleşme ve kendi blokunu oluşturma eforunun içerisinde. Avrasya Ekonomik Birliği, Kolektif Güvenlik ve İşbirliği Mutabakatı Örgütü ve Şangay İşbirliği Örgütü üzere bölgeselleşme modelleri Rusya tarafınca Batı İttifakı’na ve onun kurumlarına bir alternatif olarak da inşa edilmekte. ötürüsıyla Rusya-Ukrayna savaşının fazlaca öncesinde bir bloklaşmadan kelam etmek mümkün. Bilhassa Şangay İşbirliği Örgütü çerçevesinde Çin, İran Hindistan ve Pakistan üzere ülkelerin tıpkı çatı altında bir örgütlenmenin içerisinde yer alması bu açıdan düşündürücü. ötürüsıyla Rusya’nın kendi bloğunu oluşturma eforları savaşın fazlaca öncesine dayanıyor. Çin ve Rusya’nın Batı ittifakına karşı alternatif oluşturma eforları, Ukrayna Savaşı’nın hemilk öncesinde 4 Şubat 2022 tarihinde “Yeni Bir Periyoda Giren Memleketler arası Bağlantılar ve Sürdürülebilir Global Kalkınma Hakkında Rusya Federasyonu’nun ve Çin Halk Cumhuriyeti’nin Ortak Bildirisi” üzere ortak açıklamalarda da göze çarpar nitelikte. Rusya ile Çin bu bildiri ile ortalarındaki yeni cins bağlantıların, Soğuk Savaş devrinin askeri-politik ittifaklarından daha üstün olduğunu da teyit ettiler. 2014 Ukrayna krizinde de Rusya’ya uygulanan ekonomik yaptırımlara karşı Çin’in ekonomik takviyesi ve finansmanı Rusya için pek kıymetli bir rol oynadı.
aynı vakitte Çin’in, Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu’ndaki Rusya’nın kınanması oylanmasında çekimser kaldığını da belirtmek gerekir. Çin, her ne kadar Ukrayna’da olanları işgal olarak değerlendirmese de Batı ittifakını da büsbütün karşısına almayacak biçimde bir tavır sergilemeye çalışıyor. Çin ve Rusya kısa vadede mevcut sistemi değiştirmek ismine işbirliği içerisinde hareket ediyorlar. Lakin uzun vadede Çin ve Rusya’nın müttefiklik alakasının süreceğini öngörmek güç. Çünkü Çin’in artan ekonomik gücü ve Orta ve Merkez Asya üzere Rusya’nın art bahçesi olan bölgelerde de aktifliğinin artması, Rusya açısından rahatsız edici bir tesire de sahip. Şimdilik ortak hareket ediyor olsalar da iki gücün müttefiklik bağının dayanıklılığını vakit gösterecek.
‘TÜRKİYE EN ÇOK ZORLANAN AKTÖR’
Türkiye’ye gelince; Türkiye, Rusya-Ukrayna savaşının tahminen de en hayli zorlanan aktörü oldu. NATO ittifakı içerisinde yer alıyor olması lakin Rusya ve Ukrayna ile de düzgün ikili bağlara sahip olması savaşın başında zorlayıcı bir faktördü. Lakin hem Antalya Diplomasi Forumu’nda tıpkı vakitte çabucak sonrasında İstanbul’daki müzakerelerde Türkiye’nin arabulucu rolünü öne çıkararak istikrar bulma gayretleri ülke dış siyaseti açısından başarılı bir profilin ortaya konulmasını sağladı. İki tarafla da konuşuyor olmak ve bağlantılara önemli bir hasar vermeden sürecin devamlılığını sağlamak, milletlerarası barışa katkı sağladığı üzere ülkenin çıkarları açısından da değerli. birebir vakitte Batı ittifakı ile Türkiye içindeki sıkıntılar uzun müddettir bağlar üzerinde negatif bir tesir yaratmaktaydı. Ukrayna savaşı bu açıdan tarafların birbirlerine olan muhtaçlık ve bağımlılıklarını görmeleri ve ilgilerini bir daha gözden geçirmeleri açısından da bir fırsat sundu. Türkiye, NATO üyesi bir ülke olarak gerektiği takdirde sorumluklarını yerine getirmeye çalışmakta tıpkı vakitte Rusya’yı da karşısına alacak adımlardan kaçınmakta. Gelecek periyotta de bu istikrar çizgisinde ilerleyeceğini öngörmek yanlış olmayacaktır. Ayrıyeten arabuluculuk ve müzakerelere etkin olarak iştirak devam ettirilmesi gereken bir profile işaret ediyor.
‘UKRAYNA SAVAŞI ALMANYA’YI ZORLUYOR’
Almanya’nın Ukrayna’ya tank gönderme sonucu Olaf Scholz hükümetinin Ukrayna’ya ağır silah göndermeme tavrından geri adım atması olarak yorumlandı ve reaksiyon çekti. Almanya’nın Rusya ve Batı içinde bir sıkışma durumumu var?
Almanya’nın silah gönderme konusundaki hassasiyeti kendi dış siyaseti ile yakından bağlı. Almanya 2. Dünya Savaşı daha sonrasında sivil güç olarak kalmayı yeğleyen bir ülke. Genel olarak askeri operasyonlara dayanak vermek Almanya için her vakit sıkıntı bir karar olmuştur. Örneğin daha evvel de Kosova ve Afganistan üzere NATO müdahalelerine takviye vermek ülke çerisinde tartışmalara niye olan hususlardı. birebir vakitte Ukrayna Savaşı’nda kendi politik duruşundan fedakârlık yaptığını söylemek mümkün. Silah sevkiyatı yapması bile kıymetli bir adım sayılabilecekken “Avrupa’da Barış ve Özgürlüğü Savunmak, Ukrayna’ya Kapsamlı Destek” isimli önergeyi kabul ederek Ukrayna’ya ağır silah sevkiyatı yapmayı da kabul etmiş durumda. Bu çerçevede Almanya açık halde üstüne düşen sorumluluğu yerine getirmeye çalışıyor demek yanlış olmayacaktır. Almanya’nın uyguladığı güç yaptırımları kendi iktisadının küçülmesine yol açarken ağır silahların gönderilmesi sonucu da kendi politik duruşu açısından kıymetli bir karar. ötürüsıyla Ukrayna savaşı açık halde Almanya’yı da zorlarken Almanya’nın yanlışsız adımlar attığını düşünmekteyim. Çünkü gelmekte olan tehdidin büyüklüğü ekonomik korkuları aşmış durumda.
‘NÜKLEER SİLAHLAR CAYDIRICI DİPLOMASİNİN BİR PARÇASI’
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin, Ukrayna savaşına dışarıdan müdahale etmeye çalışan ülkelere “yıldırım süratiyle karşılık vereceklerini” söylemiş oldu. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, üçüncü dünya savaşı çıkması mümkünlüğünün “gerçek bir risk” olduğunu söylemiş oldu. Sizce çatışmalar bu biçimdesi ürpertici bir mümkünlüğü düşündürüyor mu?
Putin, savaşın başından beri muhtemel bir Batı müdahalesine yönelik karşı tarafı uyarmakta. tıpkı vakitte üçüncü dünya savaşının çıkma mümkünlüğü daha evvel Biden tarafınca da lisana getirildi. İşgalin başlamasından bu yana geçen vakit mühletince Batı ittifakının fiilen savaşa müdahil olmamasının niçinleri de bu felaketin önüne geçme eforundan ibarettir. ABD’nin savaş konusunda gerekeni yapmadığı tenkitlerine karşı Ukrayna’nın NATO üyesi olmadığını bir sefer daha hatırlatmak gerekiyor. ötürüsıyla ABD’nin vereceği karşı yanıt dünyayı önlenemez bir felakete sürükleyebilir hakeza Rusya tarafınca vakit zaman lisana getirilen nükleer silahların kullanılması seçeneği de bu tehlikeyi içeriyor. ötürüsıyla Batı ittifakı, Rusya’ya bugüne kadar uygulanmış en kapsamlı yaptırımlar olarak isimlendirilen yaptırım paketleri, Ukrayna ordusunun desteklenmesi ve silah sevkiyatlarıyla dolaylı olarak verebileceği takviyesi sağlamakta. Açık bir karşı taarruz, dünyayı üçüncü bir savaşın eşiğine sürükler. Bu açıdan Batı ittifakının Lavrov’un açıklamalarında belirttiği “yıldırım karşılığı” verecek adımlar atmayacağı söylenebilir. Nükleer silahların kullanılması için ise “caydırıcılık, caydırıcılık içindir” kelamıyla karşılık vermek hakikat olacaktır. Nükleer silahlar caydırıcı diplomasinin bir modülüdür ve kolay kolay başvurulabilecek bir seçenek değildir. Çünkü ikinci vuruş kapasitesinin hesaplanmasını, nükleeri kullanan ülkenin karşı saldırıyı da düşünmesini ve kendi popülasyonu üzerinde bir kıyıma niye olabilecek bu biçimde bir seçeneğin bedelini hesaplaması gerekir. ötürüsıyla bu husustaki açıklamaları caydırıcılığın bir ögesi olarak görmek daha gerçek olacaktır.
‘BARIŞ ORTAMININ SAĞLANMASI TÜM TARAFLARIN KARINA OLACAKTIR’
Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ne vakit sona erer? bir epeyce yorum diyor ki, ‘Batı, Rusya’nın yıpranması için bu savaşın bitmesini istemiyor.’ Ne dersiniz bu savaş uzun mu sürecek?
Rusya önemli bir kazanım elde etmeden savaş bitmeyecektir. Rusya, kendisine uygulanan bu önemli yaptırımların, ekonomik maliyetin, kaybedilen itibarın somut karşılığını elde etmek durumunda. Bu da bize savaşın uzayabileceğini gösteriyor. Zira Rusya’nın talepleri Ukrayna’nın ülkesel bütünlüğünü bozacak, kabul edilmesi kolay olmayan talepler. tıpkı vakitte Batı ittifakının Rusya’nın yıpranması için savaşın sürmesini istediği yorumlarına katılmıyorum. Savaş tüm dünya için ekonomik yorgunluk, güvenlik tehdidi ve mevcut memleketler arası sistemin sarsılması demek. ötürüsıyla bağımlılıkların yüksek olduğu milletlerarası bağların dinamiklerinde yaptırımı uygulayan taraf bile ekonomik açıdan önemli fedakarlıklara katlanıyor. Ülkelerin yeşil iktisat, işsizlik, dijitalleşme, Çin ile artan ekonomik rekabet üzere daha bir epey çözülmeyi bekleyen sıkıntıları var. ötürüsıyla Avrupa’nın yanı başında büyüyen bu tehdidin uzamasından kar sağladığını pek düşünmüyorum. Müzakerelerin bir an evvel sonlandırılıp barış ortamının sağlanması tüm tarafların hasılatına olacaktır. Toz duman içerisinde kaotik bir milletlerarası bağlantılar ve ekonomik daralma hiç bir aktör için yarar manasına gelmez.