bencede
New member
İskandinavya’nın en eski halklarından Sámilerin ritüellerinde şamanlar tarafınca kullanılan bir davul tam 330 yıl daha sonra gerçek sahiplerine iade edildi.
1691 yılında Danimarka tarafınca büyücülükle suçlanarak zalimce katledilen Anders Poulsson (Sámi lisanındaki ismiyle Poala-Ánde) isimli bir şamana ilişkin olan tarihi enstrüman, yaklaşık üç asır daha sonra ilişkin olduğu yere, Norveç’teki Sámi Müzesi’ne verildi. İskandinav coğrafyasında yüzseneler uzunluğu asimilasyona maruz bırakılan Sámi halkı için bu, tarihi bir kazanım.
Nuh’un soyundan geldiğine inanılan Sámiler, günümüze dek asimile edilmeden ve yok olmadan gelebilen ender halklardan biri. Etnik olarak Arap, Yahudi, Süryan ve Maltalılar ile ortalarında kan bağı olduğu söylenen Sámi ırkı, varoluşundan beri Norveç, İsveç, Finlandiya ve Rusya’nın kuzeyinde yaşıyor. Halk, avcılık, balıkçılık ve Ren geyiği yetiştiriciliği yaparak geçiniyor. Günümüzde sayılarının 60-70 bin civarında olduğu iddia ediliyor.
18. ve 19. yüzsenelerdan bu yana Norveç ve İsveç tarafınca uygulanan asimilasyon siyasetlerine maruz kalan Sámiler otorite tarafınca tarihin çabucak her periyodunda yabani bir insan topluluğu olarak görüldü. Hıristiyanlaştırılmaya çalışıldılar, lisanları yasaklandı. Ren geyikleriyle, uçsuz bucaksız özgür bir coğrafyada yaşamaya alışmış olan, şaman hikayeleriyle büyümüş çocukları zorla dini eğitim veren yatılı okullara alındı.
YEŞİL SÖMÜRGECİLİK HAYAT ALANLARINI YOK EDİYOR
Ancak Sámi halkı en büyük felaketi 2. Dünya Savaşı daha sonrasında Almanlar İskandinavya topraklarından çekilirken yaşadı. Ömür alanları, ibadet merkezleri, otlakları özetlemek gerekirsesı her şeyleri tahrip edildi, yakılıp yıkıldı. Savaş daha sonrası senelerda ise Sámi topraklarında başlatılan madencilik ve elektrik santralleri üzere ekonomik faaliyetler günümüze dek gelen etraf gayretinde Sámileri tekrar gündeme getirdi. Sámilere yönelik sistematik asimilasyon ve ekonomik sömürünün altında İsveç, Norveç, Danimarka üzere büyük ve gelişmiş ülkelerin çıkarlarının yattığını görmemek pek mümkün değil.
halbuki Sámi inancına göre beşerler tabiatla hürmet ve ahenk ortasında yaşamalılar. Fakat günümüzde topraklarında hala devam eden güç yatırımları niçiniyle bu ahenk oldukçatan bozulmuş durumda. Artık dev şirketlerle savaşmak zorunda kalan Sámilere nazaran bu faaliyetlerin tümü aslında ”Yeşil Sömürgecilik”ten öteki bir şey değil.
Tüm bu tartışmaların ortasında, huş ağacı ve ren geyiği derisinden yapılmış klasik Sámi şaman davulunun tam 330 yıl daha sonra eski sahiplerine iade edilmesinin Sámiler için sembolik de olsa manası büyük. Bu kutsal enstrüman Sámilerin tabiata dayalı dini ömürlerinin sembolü olmuş.
Şaman, davulun yüzebir daha bir çekiçle vurduğunda yüzeydeki pirinç halka harekete geçiyor ve kırmızı boyayla boyanmış sembollerin hareketine göre şaman geleceğe dair kehanetlerde bulunuyor. Şaman davulu çalarken transa girdiğinde ölülerle irtibata geçtiğine ve farklı gerçekliklerde seyahat etttiğine inanılıyor.
Sámi halkının klasik şifacıları ve koruyucuları olarak kabul edilen şamanların beşerlerle ruhlar içinde arabulucu rolüne sahip oldukları kabul ediliyor.
GASP EDİLEN BİR KÜLTÜR
İsveç, Almanya, Birleşik Krallık ve dünyanın çeşitli müzelerinde örnekleri olan Sámi şaman davulları ise tıpkı şamanlar üzere tehdit olarak algılanmış ve büyük kısmı çeşitli yollarla gasp ya da yok edilmiş. 17. ve 18. yüzsenelerda Sámi halkının Hıristiyanlaştırılması sırasında Sámi mülkiyetinden alınan davulların değerli bir kısmı ise koleksiyoncular tarafınca satın alınmış. Korunabilenlerin sayısının 70 ile 80 içinde olduğu belirtiliyor. Hala dünyadaki en büyük ve tek Sámi şaman davulu koleksiyonu Stockholm’deki Nordic Museum’da bulunuyor.
1691 yılında mahkeme tarafınca şaman Poala-Ánde’den zorla alınan davulla ilgili değişik bir ayrıntı ise mevzuyla ilgili mahkeme tutanaklarının bugüne dek saklanmış olması. Bu tutanaklarda şaman Poala-Ánde “Zor durumdaki insanlara yardım etmek ve sanatıyla güzellik yapmak istediğini” anlatıyor. Ama buna karşın kendisine verilen vefat cezası infaz ediliyor ve davul evvel Danimarka Kraliyet Koleksiyonu’na, akabinde Danimarka Ulusal Müzesi’ne veriliyor.
Poala-Ánde’nin katledildiği devrin bununla birlikte Sámi ırkının yabanî yollarla Hristiyanlaştırılmaya çalışıldığı tarihlere rastlaması ise şüphesiz tesadüf değil. Poala-Ánde üzere, Hıristiyanlaştırılmaya ve hükümdarın otoritesine karşı çıkan birden fazla Sámi şaman ya da kendi lisanlarındaki ismiyle Noaidi’ler 17 ve 18.yüzyıl boyunca İsveç, Danimarka-Norveç krallıkları tarafınca zalimce yok edilip tarih sahnesinden siliniyorlar.
Poala-Ánde’nin davulu, bundan yaklaşık 40 yıl kadar evvel Norveç’in Karasjok kentinde, tarihte kurulan birinci Sámi kültür merkezi olan Sámi Müzesi’ne bir sergileme için ödünç verildiğinde bu epeyce eski tartışma bir daha alevleniyor. Sámiler davulun ilişkin olduğu yere yani Sámi Müzesi’ne iade edilmesi için bir teşebbüs başlatıyorlar. Norveç’teki Sámi halkının başkanının Danimarka Kraliyet ailesine açtığı dava geçtiğimiz günlerde sonuçlanıyor ve hukuk tarihinde bir birinci gerçekleşiyor. 17. yüzyılda verilmiş olan mahkeme sonucu bozularak şaman davulu Norveç’teki Sámi Müzesi’ne iade ediliyor.
Müze yöneticisi Jelena Porsenger, Rusya doğumlu Norveç vatandaşı bir Sámi. bununla birlikte Sámi kültürü ve tarihi üzerine çalışmaları olan bir etnograf. Porsenger, bu tarihi sonucun 40 yıllık çabanın kararı olduğunu belirterek, ”Tarihimizin, kıymetlerimizin ve kültürümüzün;hem de sömürgeciliğin ve eşitsiz güç alakalarının sembolü olan bu davul bizim için fazlaca değerli” diyor ve Sámi inancının izlerini yansıtan şu yorumu da ekliyor:
“Bizim için bu cins objeler yalnızca maddi objeler değil. Biz onları insan olarak düşünüyoruz ve bu uğraşta yanımızda her vakit Poala-Ánde’nin ruhunu da hissettik. Artık şayet bizi dinlemek isterlerse öteki müzelerle paylaşmaktan memnunluk duyacağımız öykülere sahibiz.”
Sámi halkının bu sembolik ancak değerli kazanımdan daha sonraki yeni maksadı ise dünyanın farklı müze ve kurumlarına dağılmış olan Sámi kültür varlığına sahip çıkmak.
ÇEVİREN: Özgür His Durgun
KAYNAK: The Guardian
1691 yılında Danimarka tarafınca büyücülükle suçlanarak zalimce katledilen Anders Poulsson (Sámi lisanındaki ismiyle Poala-Ánde) isimli bir şamana ilişkin olan tarihi enstrüman, yaklaşık üç asır daha sonra ilişkin olduğu yere, Norveç’teki Sámi Müzesi’ne verildi. İskandinav coğrafyasında yüzseneler uzunluğu asimilasyona maruz bırakılan Sámi halkı için bu, tarihi bir kazanım.
Nuh’un soyundan geldiğine inanılan Sámiler, günümüze dek asimile edilmeden ve yok olmadan gelebilen ender halklardan biri. Etnik olarak Arap, Yahudi, Süryan ve Maltalılar ile ortalarında kan bağı olduğu söylenen Sámi ırkı, varoluşundan beri Norveç, İsveç, Finlandiya ve Rusya’nın kuzeyinde yaşıyor. Halk, avcılık, balıkçılık ve Ren geyiği yetiştiriciliği yaparak geçiniyor. Günümüzde sayılarının 60-70 bin civarında olduğu iddia ediliyor.
18. ve 19. yüzsenelerdan bu yana Norveç ve İsveç tarafınca uygulanan asimilasyon siyasetlerine maruz kalan Sámiler otorite tarafınca tarihin çabucak her periyodunda yabani bir insan topluluğu olarak görüldü. Hıristiyanlaştırılmaya çalışıldılar, lisanları yasaklandı. Ren geyikleriyle, uçsuz bucaksız özgür bir coğrafyada yaşamaya alışmış olan, şaman hikayeleriyle büyümüş çocukları zorla dini eğitim veren yatılı okullara alındı.
YEŞİL SÖMÜRGECİLİK HAYAT ALANLARINI YOK EDİYOR
Ancak Sámi halkı en büyük felaketi 2. Dünya Savaşı daha sonrasında Almanlar İskandinavya topraklarından çekilirken yaşadı. Ömür alanları, ibadet merkezleri, otlakları özetlemek gerekirsesı her şeyleri tahrip edildi, yakılıp yıkıldı. Savaş daha sonrası senelerda ise Sámi topraklarında başlatılan madencilik ve elektrik santralleri üzere ekonomik faaliyetler günümüze dek gelen etraf gayretinde Sámileri tekrar gündeme getirdi. Sámilere yönelik sistematik asimilasyon ve ekonomik sömürünün altında İsveç, Norveç, Danimarka üzere büyük ve gelişmiş ülkelerin çıkarlarının yattığını görmemek pek mümkün değil.
halbuki Sámi inancına göre beşerler tabiatla hürmet ve ahenk ortasında yaşamalılar. Fakat günümüzde topraklarında hala devam eden güç yatırımları niçiniyle bu ahenk oldukçatan bozulmuş durumda. Artık dev şirketlerle savaşmak zorunda kalan Sámilere nazaran bu faaliyetlerin tümü aslında ”Yeşil Sömürgecilik”ten öteki bir şey değil.
Tüm bu tartışmaların ortasında, huş ağacı ve ren geyiği derisinden yapılmış klasik Sámi şaman davulunun tam 330 yıl daha sonra eski sahiplerine iade edilmesinin Sámiler için sembolik de olsa manası büyük. Bu kutsal enstrüman Sámilerin tabiata dayalı dini ömürlerinin sembolü olmuş.
Şaman, davulun yüzebir daha bir çekiçle vurduğunda yüzeydeki pirinç halka harekete geçiyor ve kırmızı boyayla boyanmış sembollerin hareketine göre şaman geleceğe dair kehanetlerde bulunuyor. Şaman davulu çalarken transa girdiğinde ölülerle irtibata geçtiğine ve farklı gerçekliklerde seyahat etttiğine inanılıyor.
Sámi halkının klasik şifacıları ve koruyucuları olarak kabul edilen şamanların beşerlerle ruhlar içinde arabulucu rolüne sahip oldukları kabul ediliyor.
GASP EDİLEN BİR KÜLTÜR
İsveç, Almanya, Birleşik Krallık ve dünyanın çeşitli müzelerinde örnekleri olan Sámi şaman davulları ise tıpkı şamanlar üzere tehdit olarak algılanmış ve büyük kısmı çeşitli yollarla gasp ya da yok edilmiş. 17. ve 18. yüzsenelerda Sámi halkının Hıristiyanlaştırılması sırasında Sámi mülkiyetinden alınan davulların değerli bir kısmı ise koleksiyoncular tarafınca satın alınmış. Korunabilenlerin sayısının 70 ile 80 içinde olduğu belirtiliyor. Hala dünyadaki en büyük ve tek Sámi şaman davulu koleksiyonu Stockholm’deki Nordic Museum’da bulunuyor.
1691 yılında mahkeme tarafınca şaman Poala-Ánde’den zorla alınan davulla ilgili değişik bir ayrıntı ise mevzuyla ilgili mahkeme tutanaklarının bugüne dek saklanmış olması. Bu tutanaklarda şaman Poala-Ánde “Zor durumdaki insanlara yardım etmek ve sanatıyla güzellik yapmak istediğini” anlatıyor. Ama buna karşın kendisine verilen vefat cezası infaz ediliyor ve davul evvel Danimarka Kraliyet Koleksiyonu’na, akabinde Danimarka Ulusal Müzesi’ne veriliyor.
Poala-Ánde’nin katledildiği devrin bununla birlikte Sámi ırkının yabanî yollarla Hristiyanlaştırılmaya çalışıldığı tarihlere rastlaması ise şüphesiz tesadüf değil. Poala-Ánde üzere, Hıristiyanlaştırılmaya ve hükümdarın otoritesine karşı çıkan birden fazla Sámi şaman ya da kendi lisanlarındaki ismiyle Noaidi’ler 17 ve 18.yüzyıl boyunca İsveç, Danimarka-Norveç krallıkları tarafınca zalimce yok edilip tarih sahnesinden siliniyorlar.
Poala-Ánde’nin davulu, bundan yaklaşık 40 yıl kadar evvel Norveç’in Karasjok kentinde, tarihte kurulan birinci Sámi kültür merkezi olan Sámi Müzesi’ne bir sergileme için ödünç verildiğinde bu epeyce eski tartışma bir daha alevleniyor. Sámiler davulun ilişkin olduğu yere yani Sámi Müzesi’ne iade edilmesi için bir teşebbüs başlatıyorlar. Norveç’teki Sámi halkının başkanının Danimarka Kraliyet ailesine açtığı dava geçtiğimiz günlerde sonuçlanıyor ve hukuk tarihinde bir birinci gerçekleşiyor. 17. yüzyılda verilmiş olan mahkeme sonucu bozularak şaman davulu Norveç’teki Sámi Müzesi’ne iade ediliyor.
Müze yöneticisi Jelena Porsenger, Rusya doğumlu Norveç vatandaşı bir Sámi. bununla birlikte Sámi kültürü ve tarihi üzerine çalışmaları olan bir etnograf. Porsenger, bu tarihi sonucun 40 yıllık çabanın kararı olduğunu belirterek, ”Tarihimizin, kıymetlerimizin ve kültürümüzün;hem de sömürgeciliğin ve eşitsiz güç alakalarının sembolü olan bu davul bizim için fazlaca değerli” diyor ve Sámi inancının izlerini yansıtan şu yorumu da ekliyor:
“Bizim için bu cins objeler yalnızca maddi objeler değil. Biz onları insan olarak düşünüyoruz ve bu uğraşta yanımızda her vakit Poala-Ánde’nin ruhunu da hissettik. Artık şayet bizi dinlemek isterlerse öteki müzelerle paylaşmaktan memnunluk duyacağımız öykülere sahibiz.”
Sámi halkının bu sembolik ancak değerli kazanımdan daha sonraki yeni maksadı ise dünyanın farklı müze ve kurumlarına dağılmış olan Sámi kültür varlığına sahip çıkmak.
ÇEVİREN: Özgür His Durgun
KAYNAK: The Guardian