bencede
New member
Yanis Varoufakis
Kapitalizm, bedeli olsa da fiyatı olmayan şimdi her şeyi objeleştirerek dünyayı fethetti; bu yolla kıymet ve fiyat içinde keskin bir uçurum yarattı. Paraya da birebir şeyi yaptı. Paranın değişim pahası ebediyen insanların ödenen nakit ölçüsü karşılığında değerli şeyleri vermeye hazır olmalarını yansıtıyordu. Ne var ki, kapitalizm hakim olduğunda ve Hıristiyanlık verilen krediler için bir bedel alma kanısını kabul ettiğinde, para da bir piyasa fiyatı elde etti; bu ‘Faiz oranı’, yani makul bir süre için bir ölçü nakit kiralamanın bedeliydi.
2008’deki mali çöküşten daha sonra ve bilhassa de global salgın esnasında tuhaf bir şey oldu: Para değişim bedelini korudu (enflasyon azaldı) ancak fiyatı düştü ve bir epey kere negatife döndü. Siyasetçiler ve merkez bankası bakılırsavlileri istemeden de olsa (Karl Marx’ın paraya dair şiirsel tanımıyla) “insanlığın yabancılaşmış yeteneğini” zehirlemişlerdi. Kullandıkları zehir, 2008 daha sonrasında Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri’nde uygulanan ve bir avuç beşere sunulan sosyalizmi (ortaklaşmacılığı) finanse etmek gayesiyle çoğunluğu gaye alan katı bir kemer sıkma siyasetiydi.
PARA SİYASETLERİ NE İŞE YARADI?
Kemer sıkma, tam manasıyla, özel harcamalar bir tuğla süratiyle düşerken kamu harcamalarını azalttı ve tarif gereği ulusal geliri oluşturan özel ve kamu harcamalarının toplamındaki düşüşe sürat kattı. Kapitalizm egemenliğinde, yalnızca büyük işletmeler, borç verenlerin, yani sıklıkla büyük birikimleri olan varlıklı insanların borç vermeye istekli olduğu paranın büyük kısmını ödünç alma kapasitesine sahiptir. Hâl bu biçimdeyken, 2008’den daha sonra paranın fiyatı düştü: Büyük işletmeler, tasarrufun talep üstündeki felaket gibisi tesirine (büyük işletmelere dönük) para arzı yükselse dahi yatırımları iptal ederek karşılık verdiği için, talep kurudu.
Hiç kimsenin mevcut fiyattan satın almak istemediği patates yığınları üzere, paranın fiyatı -yani faiz oranı-, ona olan talep ödünç verilebilecek ölçünün altında kaldığı vakit düşer. tıpkı vakitte, kıymet arz eden fark şudur: Hızla düşen patates fiyatı arz fazlası problemini süratle güzelleştirirken, paranın fiyatı süratle düştüğünde bunun tam karşıtı yaşanır. Yatırımcılar, artık daha ucuza borç alabilecekleri için keyifli olmak yerine şunu düşünürler: “Merkez bankası, şayet faiz oranlarının bu kadar düşmesine müsaade veriyorsa, işlerin epey makûs olduğunu düşünüyor olmalı. Bana karşılıksız para verseler bile yatırım yapmam!” Sonuçta, merkez bankası vazifelileri paranın resmi fiyatını sert bir biçimde düşürdükten daha sonra dahi yatırımlar toparlanamadı ve paranın fiyatı negatif bölgeye ulaşana dek düşmeyi sürdürdü.
Bu tuhaf bir durumdu. Negatif fiyatlar güzeller için değil, berbatlar için mana taşır. Bir fabrika zehirli atıklardan kurtulmak istediğinde, bunun için bir bedel ortaya koyar: yöneticileri atıklardan kurtulmak için birine ödeme yapar. Buna rağmen, merkez bankaları, paraya, araba üreticilerinin kullanılan sülfürik asitten ya da nükleer santrallerin radyoaktif atık sulardan kurtulduğu biçimde davranmaya başladığında, finansallaşmış kapitalizm krallığında bir şeylerin çürümüş olduğu anlaşılır.
GİTTİKÇE BÜYÜYEN TEHLİKE
Kimi yorumcular, artık Batı parasının enflasyon ve faiz artırımlarının ateşleri ortasında arınmasını umuyorlar. Ne var ki, enflasyon Batı’nın para sistemindeki bu zehri arıtmıyor. On yılı aşkın bir müddetdir zehirli paraya bağımlılığın akabinde, bariz bir arınma formülü kendini açık etmez. Şu anda enflasyon, Batı’nın 1970’lerde ve 1980’lerin başında yüz yüze geldiği canavarla birebir şey değil. Bu kere, emeği, sermayeyi ve hükümetleri 50 yıl evvel yapamayacağı bir biçimde tehdit ediyor. O senelerda, emek, ömür maliyeti krizini önleyen fiyat artışlarını talep edecek kadar örgütlüydü ve ne devletler ne de özel şirketler yollarına devam etmek için özgür paraya güveniyordu. Günümüzde, büyük bir özel ve kamu iflası dalgasını tetiklemeyen para talebi ile para arzı içindeki dengeyi yeniden kuracak bir ‘en uygun’ faiz oranı mevcut değil. İşte bu, zehirli paranın uzun vadeli bedelidir.
ABD hükümeti, iç enflasyonu engellemek ve Kurumsal Amerika’yla bir arada bir epey dost hükümeti Amerika’nın kendi istikrarına tehdit yaratacak bir ödeme gücü krizine sokmak üzere, ortasından çıkılmaz bir ikilemle yüz yüze. Avrupa bankaları 2008’in akabinde başarısızlığa uğradıktan daha sonra, siyasetçilerin apaçık ortada olan şeyi yapmayı reddettiği Avro bölgesindeyse işler bundan fazlaca daha beter: (yapmadıkları şey) işe fayda bir federasyonun temelini oluşturmak, yani bir mali birlik kurmak. Lakin onlar bunun yerine, Avrupa Merkez Bankası’nın Avro’yu kurtarmak için “ne gerekiyorsa” yapmasına müsaade verdiler. ECB (Avrupa Merkez Bankası) sadece kendi parasını zehirleyerek Avro gösterisini devam ettirebilir. Şu anda ECB, artık enflasyon amacına ulaşmanın bir aracı olarak elinde tutmayı haklı gösteremeyeceği ancak Avro’nun varlığını sorgulamadan geçemeyeceği hayli büyük ölçüde İtalyan, İspanyol, Fransız ve hatta Yunan borcuyla karşı karşıya.
PARANIN İKİ YÜZÜ
Avrupa ve Amerika’nın yüz yüze kaldığı bu çözülemez bilmece hakkında düşünürken, bu tahminen de paranın zehirlenmesinin daha derinlerde yatan sebebini düşünmek için uygun bir fırsat olabilir (ki bu, enflasyon tarafınca bedelinin düşürülmesi ile tıpkı şey değildir). Gerçek bir başlangıç, Albert Einstein’ın söylemiş olduği haliyle, fakat parçacık ve dalga halinde iki farklı davranışa sahip olduğunu kabul edersek ışığı anlamlandırabileceğimiz fikrini ödünç almak olabilir.
Paranın da iki farklı tabiatı vardır. Öteki eserlerle ticaret yaptığımız ve bir malın ederini gösteren birinci özelliği, paranın niye negatif bir karşılık kazandığını hiç bir biçimde açıklayamaz. tıpkı vakitte, ikinci tabiatı bunu açıklayabilir: Para hem de, tıpkı lisan üzere, birbirimizle ve teknolojilerimizle süren alakamızın bir yansımasıdır. Hususları nasıl dönüştürdüğümüzü ve etrafımızdaki dünyayı nasıl biçimlendirdiğimizi yansıtır. Ortaklaşa halde bir şeyler yapmaya dair “yabancılaşmış yeteneğimizi” ölçer. Paranın bu ikinci tabiatını fark ettiğimizde, her şey fazlaca daha mantıklı görünür.
Bankacılar için sosyalizm (ortaklaşma) ve geri kalanların büyük kısmı için kemer sıkma siyaseti, kapitalizmin dinamizmini engelledi ve onu yaldızlı bir sakinlik haline soktu. Zehirli para seller üzere aktı ancak önemli yatırımlara, yanlışsız işlere veyahut kapitalizmin kayıp hayvanların ruhlarını bile bir daha canlandırabileceği rastgele bir yere akmadı. Ve artık enflasyon hayaleti zirvemizde gezindiğine nazaran, hiç bir para siyaseti parayı arıtamaz, dengeyi bir daha kuramaz ve yatırımları insanlığın gereksinim duyduğu alanlara yönlendiremez.
Yazının özgünü project-syndicate. org sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Kapitalizm, bedeli olsa da fiyatı olmayan şimdi her şeyi objeleştirerek dünyayı fethetti; bu yolla kıymet ve fiyat içinde keskin bir uçurum yarattı. Paraya da birebir şeyi yaptı. Paranın değişim pahası ebediyen insanların ödenen nakit ölçüsü karşılığında değerli şeyleri vermeye hazır olmalarını yansıtıyordu. Ne var ki, kapitalizm hakim olduğunda ve Hıristiyanlık verilen krediler için bir bedel alma kanısını kabul ettiğinde, para da bir piyasa fiyatı elde etti; bu ‘Faiz oranı’, yani makul bir süre için bir ölçü nakit kiralamanın bedeliydi.
2008’deki mali çöküşten daha sonra ve bilhassa de global salgın esnasında tuhaf bir şey oldu: Para değişim bedelini korudu (enflasyon azaldı) ancak fiyatı düştü ve bir epey kere negatife döndü. Siyasetçiler ve merkez bankası bakılırsavlileri istemeden de olsa (Karl Marx’ın paraya dair şiirsel tanımıyla) “insanlığın yabancılaşmış yeteneğini” zehirlemişlerdi. Kullandıkları zehir, 2008 daha sonrasında Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri’nde uygulanan ve bir avuç beşere sunulan sosyalizmi (ortaklaşmacılığı) finanse etmek gayesiyle çoğunluğu gaye alan katı bir kemer sıkma siyasetiydi.
PARA SİYASETLERİ NE İŞE YARADI?
Kemer sıkma, tam manasıyla, özel harcamalar bir tuğla süratiyle düşerken kamu harcamalarını azalttı ve tarif gereği ulusal geliri oluşturan özel ve kamu harcamalarının toplamındaki düşüşe sürat kattı. Kapitalizm egemenliğinde, yalnızca büyük işletmeler, borç verenlerin, yani sıklıkla büyük birikimleri olan varlıklı insanların borç vermeye istekli olduğu paranın büyük kısmını ödünç alma kapasitesine sahiptir. Hâl bu biçimdeyken, 2008’den daha sonra paranın fiyatı düştü: Büyük işletmeler, tasarrufun talep üstündeki felaket gibisi tesirine (büyük işletmelere dönük) para arzı yükselse dahi yatırımları iptal ederek karşılık verdiği için, talep kurudu.
Hiç kimsenin mevcut fiyattan satın almak istemediği patates yığınları üzere, paranın fiyatı -yani faiz oranı-, ona olan talep ödünç verilebilecek ölçünün altında kaldığı vakit düşer. tıpkı vakitte, kıymet arz eden fark şudur: Hızla düşen patates fiyatı arz fazlası problemini süratle güzelleştirirken, paranın fiyatı süratle düştüğünde bunun tam karşıtı yaşanır. Yatırımcılar, artık daha ucuza borç alabilecekleri için keyifli olmak yerine şunu düşünürler: “Merkez bankası, şayet faiz oranlarının bu kadar düşmesine müsaade veriyorsa, işlerin epey makûs olduğunu düşünüyor olmalı. Bana karşılıksız para verseler bile yatırım yapmam!” Sonuçta, merkez bankası vazifelileri paranın resmi fiyatını sert bir biçimde düşürdükten daha sonra dahi yatırımlar toparlanamadı ve paranın fiyatı negatif bölgeye ulaşana dek düşmeyi sürdürdü.
Bu tuhaf bir durumdu. Negatif fiyatlar güzeller için değil, berbatlar için mana taşır. Bir fabrika zehirli atıklardan kurtulmak istediğinde, bunun için bir bedel ortaya koyar: yöneticileri atıklardan kurtulmak için birine ödeme yapar. Buna rağmen, merkez bankaları, paraya, araba üreticilerinin kullanılan sülfürik asitten ya da nükleer santrallerin radyoaktif atık sulardan kurtulduğu biçimde davranmaya başladığında, finansallaşmış kapitalizm krallığında bir şeylerin çürümüş olduğu anlaşılır.
GİTTİKÇE BÜYÜYEN TEHLİKE
Kimi yorumcular, artık Batı parasının enflasyon ve faiz artırımlarının ateşleri ortasında arınmasını umuyorlar. Ne var ki, enflasyon Batı’nın para sistemindeki bu zehri arıtmıyor. On yılı aşkın bir müddetdir zehirli paraya bağımlılığın akabinde, bariz bir arınma formülü kendini açık etmez. Şu anda enflasyon, Batı’nın 1970’lerde ve 1980’lerin başında yüz yüze geldiği canavarla birebir şey değil. Bu kere, emeği, sermayeyi ve hükümetleri 50 yıl evvel yapamayacağı bir biçimde tehdit ediyor. O senelerda, emek, ömür maliyeti krizini önleyen fiyat artışlarını talep edecek kadar örgütlüydü ve ne devletler ne de özel şirketler yollarına devam etmek için özgür paraya güveniyordu. Günümüzde, büyük bir özel ve kamu iflası dalgasını tetiklemeyen para talebi ile para arzı içindeki dengeyi yeniden kuracak bir ‘en uygun’ faiz oranı mevcut değil. İşte bu, zehirli paranın uzun vadeli bedelidir.
ABD hükümeti, iç enflasyonu engellemek ve Kurumsal Amerika’yla bir arada bir epey dost hükümeti Amerika’nın kendi istikrarına tehdit yaratacak bir ödeme gücü krizine sokmak üzere, ortasından çıkılmaz bir ikilemle yüz yüze. Avrupa bankaları 2008’in akabinde başarısızlığa uğradıktan daha sonra, siyasetçilerin apaçık ortada olan şeyi yapmayı reddettiği Avro bölgesindeyse işler bundan fazlaca daha beter: (yapmadıkları şey) işe fayda bir federasyonun temelini oluşturmak, yani bir mali birlik kurmak. Lakin onlar bunun yerine, Avrupa Merkez Bankası’nın Avro’yu kurtarmak için “ne gerekiyorsa” yapmasına müsaade verdiler. ECB (Avrupa Merkez Bankası) sadece kendi parasını zehirleyerek Avro gösterisini devam ettirebilir. Şu anda ECB, artık enflasyon amacına ulaşmanın bir aracı olarak elinde tutmayı haklı gösteremeyeceği ancak Avro’nun varlığını sorgulamadan geçemeyeceği hayli büyük ölçüde İtalyan, İspanyol, Fransız ve hatta Yunan borcuyla karşı karşıya.
PARANIN İKİ YÜZÜ
Avrupa ve Amerika’nın yüz yüze kaldığı bu çözülemez bilmece hakkında düşünürken, bu tahminen de paranın zehirlenmesinin daha derinlerde yatan sebebini düşünmek için uygun bir fırsat olabilir (ki bu, enflasyon tarafınca bedelinin düşürülmesi ile tıpkı şey değildir). Gerçek bir başlangıç, Albert Einstein’ın söylemiş olduği haliyle, fakat parçacık ve dalga halinde iki farklı davranışa sahip olduğunu kabul edersek ışığı anlamlandırabileceğimiz fikrini ödünç almak olabilir.
Paranın da iki farklı tabiatı vardır. Öteki eserlerle ticaret yaptığımız ve bir malın ederini gösteren birinci özelliği, paranın niye negatif bir karşılık kazandığını hiç bir biçimde açıklayamaz. tıpkı vakitte, ikinci tabiatı bunu açıklayabilir: Para hem de, tıpkı lisan üzere, birbirimizle ve teknolojilerimizle süren alakamızın bir yansımasıdır. Hususları nasıl dönüştürdüğümüzü ve etrafımızdaki dünyayı nasıl biçimlendirdiğimizi yansıtır. Ortaklaşa halde bir şeyler yapmaya dair “yabancılaşmış yeteneğimizi” ölçer. Paranın bu ikinci tabiatını fark ettiğimizde, her şey fazlaca daha mantıklı görünür.
Bankacılar için sosyalizm (ortaklaşma) ve geri kalanların büyük kısmı için kemer sıkma siyaseti, kapitalizmin dinamizmini engelledi ve onu yaldızlı bir sakinlik haline soktu. Zehirli para seller üzere aktı ancak önemli yatırımlara, yanlışsız işlere veyahut kapitalizmin kayıp hayvanların ruhlarını bile bir daha canlandırabileceği rastgele bir yere akmadı. Ve artık enflasyon hayaleti zirvemizde gezindiğine nazaran, hiç bir para siyaseti parayı arıtamaz, dengeyi bir daha kuramaz ve yatırımları insanlığın gereksinim duyduğu alanlara yönlendiremez.
Yazının özgünü project-syndicate. org sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)